امروزه بیش از هر زمان دیگری سازمان‌ها در معرض تهدید قرار دارند و تغییرات محیط بیرونی بسیار سریع در حال شکل گیری است، از این رو مدیریت استراتژیک بهترین ابزار برای سازمان‌هایی است که درصدد هستند بدون تسلیم شدن در برابر تغییر، حضوری آگاهانه در بازار داشته باشند. استفاده از شاخص‌‌های استراتژیک و به تبع آن شناسایی نقاط قوت و ضعف داخلی فرصت‌ها و تهدیدهای بیرونی به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که با تجزیه و تحلیل مناسب شرایطی مطلوب برای ادامه حیات خود ترسیم کنند. ما در این مطلب شاخص‌‌های مدیریت استراتژیک را بر می‌شماریم و رویه‌های مربوط به هرکدام را به تفکیک توضیح می‌دهیم.

شاخص‌‌های استراتژیک

شاخص‌‌های استراتژیک از این جهت اهمیت می‌یابند چون تعیین مأموریت و اهداف سازمان در خلا صورت نمی‌گیرد، بلکه مبتنی بر اطلاعات موجود در سازمان و محیط آن است. به عبارت دیگر، مأموریت و اهداف سازمان تابع تغییرات محیط پیرامونی آن است. روش شناسایی شاخص‌‌های استراتژیک سازمان در چهار فاز طبقه بندی می‌شود:

فاز اول ) شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه در جهت استخراج شاخص‌‌های استراتژیک

مرحله اول : برای شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه در جهت استخراج شاخص‌‌های استراتژیک، ابتدا بایستی به شناخت وضعیت موجود و شناسایی و ارزیابی عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر عملکرد سازمان، دست یابیم. شاخص‌‌های استراتژیک سازمان در این مرحله به شرح ذیل می‌باشد:

• شناخت مأموریت، اهداف، چشم انداز، ارزش‌ها و استراتژی‌های فعلی شرکت به جهت استخراج شاخص‌‌های استراتژیک سازمان .
• شناخت فرایندهای اصلی سازمان
• شناخت کسب و کار سازمان و شناسایی عوامل داخلی و خارجی ( محیطی) مؤثر بر کسب و کار به جهت استخراج شاخص‌‌های مدیریت استراتژیک
• شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان و محدودیت اجرایی جهت استقرار نظام مدیریت استراتژیک  تهیه گزارش آسیب شناسی و تحلیل وضعیت
• ارائه راهکارهای استراتژیک کوتاه مدت

مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات نرم افزار مدیریت استراتژیک تسما

مرحله دوم: سازماندهی و تشکیل کمیته راهبری برنامه ریزی استراتژیک در مرحله بعد برای شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه در جهت استخراج شاخص‌‌های استراتژیک ، بایستی صورت پذیرد. شاخص‌‌های استراتژیک در این مرحله به شرح ذیل می‌باشد:

• تدوین ساختار سیاست گذاری و اجرایی کمیته راهبری برنامه ریزی استراتژیک و تیم‌های تخصصی برنامه ریزی استراتژیک سازمان به هدف استخراج شاخص‌‌های استراتژیک سازمان.
• تدوین شرح وظایف اعضای کمیته راهبری و تیم‌های تخصصی برنامه ریزی استراتژیک مشاوره در انتخاب اعضای کمیته و تیم‌های تخصصی به منظور شناخت سازمان و سازمان دهی تیم پروژه.
• آموزش مبانی مدیریت استراتژیک برای اعضای کمیته به جهت استخراج شاخص‌‌های مدیریت استراتژیک
• برگزاری جلسات توجیهی برای اعضای کمیته راهبری و تیم‌های تخصصی

مطالعه بیشتر: مدیریت عمکلرد سازمانی به چه معناست ؟

فاز دوم) طراحی مدل مدیریت استراتژیک

مرحله اول: شناسایی نیازمندی‌ها و اولویت‌های مدیران در برنامه ریزی استراتژیک و دریافت شاخص‌‌های استراتژیک به منظور طراحی مدل مدیریت استراتژیک دارای مراحلی بدین شرح می‌باشد؛

• طراحی پرسشنامه و انجام مصاحبه با مدیران تحلیل و طبقه بندی نیازها و اولویت‌های مدیران
• برگزاری جلسات هم افزایی به منظور دریافت نقطه نظرات اعضای کمیته راهبری برنامه ریزی استراتژیک
• بررسی و تحلیل بازخوردهای دریافتی از پرسشنامه‌های تکمیل شده

مرحله دوم: طراحی مدل مدیریت استراتژیک نیازمند بررسی تطبیقی مدل‌های برنامه ریزی استراتژیک با نیازها و اولویت‌های مدیران دارد و در این مرحله بایستی به موارد زیر توجه داشت؛

• شناسایی و مطالعه مدل‌های برنامه ریزی استراتژیک
• تعیین معیارهای مطلوبیت مدل بر اساس طبقه بندی نیازها و اولویت‌های مدیران

مرحله سوم :طراحی مدل مدیریت استراتژیک و مدل بومی برنامه ریزی بایستی بر طبق نقشه راه زیر صورت پذیرد؛

• آنالیز مدل‌های شناسایی شده بر اساس معیارهای مطلوبیت مدیران سازمان
• تعیین اجزای اصلی مدل بومی برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک و تدوین سند معرفی مدل بومی مدیریت استراتژیک و در نهایت طراحی مدل مدیریت استراتژیک

فاز سوم) تعیین شاخص‌‌های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک

مرحله اول : بازنگری بیانیه مأموریت، چشم انداز، ارزش‌های محوری و اهداف بلند مدت سازمان با هدف تعیین شاخص‌‌های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک، صورت می‌پذیرد و نیازمند طی کردن چنین مراحلی است؛

• تعیین افق زمانی برنامه ریزی استراتژیک
• تدوین مأموریت جدید و تثبیت ماموریت قبلی سازمان بر اساس فلسفه تأسیس، حیطه فعالیت، مشتریان و ذینفعان
• تدوین بیانیه چشم انداز سازمان براساس مأموریت تعیین شده و بررسی‌های محیطی و درونی انجام شده
• تعیین اهداف بلندمدت سازمان در راستای نیل به چشم انداز

مرحله دوم : ارزیابی موقعیت سازمان در محیط و تعیین نوع کلی استراتژی مناسب در راستای تعیین شاخص‌‌های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک به شرح زیر میسر می‌شود؛

• تعیین ترکیب فعالیت‌های شرکت ( SBU‌ ها ) در برنامه ریزی استراتژیک
• تعیین عوامل تعیین کننده قدرت اقتصادی، مالی، رقابتی و فنی و خدمت رسانی سازمان
• تعیین شاخص‌‌های ثبات محیط
• تعیین امتیازات مربوط به هریک از عوامل و شاخص‌‌های تدوین شده
• تعیین موقعیت سازمان در محیط
• تعیین نوع استراتژی سازمان

مرحله سوم : شناسایی استراتژی‌ها بر اساس مدل بومی برنامه ریزی استراتژیک

• تعیین اطلاعات مورد نیاز بر مبنای مدل بومی برنامه ریزی استراتژیک و تدوین پرسشنامه ها
• گردآوری داده‌ها از طریق مصاحبه
• شناسایی استراتژی‌ها بر اساس شیوه تعیین شده در مدل

مرحله چهارم : تعیین اولویت اجرایی (جذابیت نسبی) استراتژی‌های تدوین شده به منظور تعیین شاخص‌‌های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک از طریق مراحل زیر؛

• ارزیابی هریک از استراتژیها
• اولویت بندی استراتژی‌ها برای اجراء
• تعیین ارتباط استراتژی‌های نهایی شده با اهداف کلان
• تدوین استراتژی‌های بخشی
• طراحی نقشه استراتژیک سازمان در امتداد مسیر تعیین شاخص‌‌های استراتژیک و تدوین برنامه استراتژیک

مرحله پنجم : شناسایی عوامل کلیدی موفقیت (KSF)، عوامل حیاتی موفقیت (CSF) و شاخص‌‌های کلیدی موفقیت (KPI)؛

• برگزاری جلسات با کمیته راهبری پروژه و مدیران ارشد و بحث در خصوص وضعیت عناصر مرتبط با وضعیت رقابتی، منابع سازمان و مشتریان
• تهیه فهرست عوامل کلیدی موفقیت (KSF) با تعیین حوزه‌هایی از فعالیتهای سازمان که می‌بایست توجه دائمی و دقیقی از سوی مدیریت به آن‌ها معطوف شود
• شناسایی عوامل حیاتی موفقیت (CSF) با تعیین عواملی که در رابطه با تحقق استراتژی سازمان پراهمیت‌ترین عوامل محسوب می‌شوند
• تدوین شاخص کلیدی عملکرد (KPI) جهت سنجش میزان موفقیت سازمان در رسیدن به اهدافشان و کنترل وضعیت فعالیت‌های حیاتی و بنیادی سازمان

مرحله ششم : تدوین اهداف عملیاتی و برنامه‌های عملیاتی بر مبنای اهداف کلان و استراتژی ها؛

• تعیین اهداف عملیاتی (Objective) بر مبنای اهداف کلان سازمان در دوره‌های زمانی ذیل افق برنامه استراتژیک
• تعیین برنامه‌های عملیاتی جهت تحقق استراتژی‌های منتخب و دستیابی به اهداف عملیاتی
• همکاری با کمیته راهبری پروژه در تدوین شناسنامه هر یک از برنامه‌های عملیاتی با تعیین متولی اجرا، ناظرین، بودجه و منابع مورد نیاز، تهیه ساختار شکست کار، زمانبندی اجرا، شاخص‌‌های کنترل اجرا و ...

مطالعه بیشتر: ضرورت‌های استقرار نظام مدیریت عملکرد کارکنان

فاز چهارم: استفاده از شاخص‌‌های استراتژیک و جاری سازی استراتژی‌های تدوین شده

مرحله اول : تدوین نقشه راه اجرای شاخص‌‌های استراتژیک برای استفاده از شاخص‌‌های استراتژیک و جاری سازی استراتژی‌های تدوین شده از طریق طی مراحل زیر میسر می‌شود؛

• شناسایی عوامل و محدودیت‌های تأثیر گذار بر اجرای استراتژی ها
• بررسی مکانیزم‌های ارتباط با واحدهای مجری برنامه استراتژیک
• شناسایی سطوح تصمیمات استراتژیک و طبقه بندی تصمیم گیرندگان
• طراحی گام‌های اجرای استراتژی‌ها و تدوین نقشه راه
• تدوین فرایندهای اصلی و فرعی نظارت استراتژیک بر اساس نقشه راه

مرحله دوم : سازمان دهی عوامل سیاست گذار، تصمیم گیر و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک؛

• تدوین شرح وظایف هر یک از عوامل سیاست گذاری، تصمیم گیری و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک
• مشاوره جهت انتخاب عوامل بر اساس حداقل شرایط احراز
• تهیه جدول نقش‌های عوامل سیاست گذاری، تصمیم گیری و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک بر اساس افراد منتخب

مرحله سوم : آموزش عوامل سیاست گذار، تصمیم گیر و اجرایی نظام مدیریت استراتژیک؛

• آموزش مبانی نظام مدیریت استراتژیک
• آموزش و تشریح برنامه استراتژیک تدوین شده و تبیین نقش‌ها و توجیه شرح وظایف عوامل

مرحله چهارم : نظارت و راهبری اجرای برنامه‌های عملیاتی و ارزیابی شاخص‌‌های استراتژیک؛

• کنترل وضعیت پیشرفت اجرای فعالیت‌های اجرایی و تطبیق با پیش بینی ها
• تهیه گزارشات ادواری از انحرافات زمانی، هزینه‌های و فیزیکی برنامه‌های عملیاتی
• کنترل و اعتبار بخش داده‌های گردآوری شده در سنجش شاخص‌‌های استراتژیک
• تهیه گزارشات تحلیلی ارزیابی شاخص‌‌های استراتژی

مرحله پنجم : آسیب شناسی و تحلیل مراحل جاری سازی استراتژیک و ارائه راهکارهای بهبود بواسطه استفاده از شاخص‌‌های استراتژیک؛

• جمع بندی و طبقه بندی مشاهدات و اطلاعات گردآوری شده در طول دوره پایش برنامه‌های عملیاتی و ارزیابی شاخص‌‌های استراتژیک
• تهیه گزارش آسیب شناسی و تحلیل عملکرد استراتژیک سازمان
• ارائه و اجرای راهکارهای بهبود عملکرد استراتژیک

 

کلام آخر

همانطور که در باب آن توضیحاتی ارائه دادیم، شناسایی شاخص‌‌های استراتژیک، کمک شایانی به حفظ و بقای سازمان می‌کنند. از جهت اهمیت این موضوع، در این مطلب 4 فاز مهم را که بایستی در جهت استخراج این شاخص‌‌ها مدنظر قرار داد، بیان کردیم. درصورتی که سازمان شما نیازمند طی مراحل فوق الذکر، برای پیاده سازی مدیریت عملکرد استراتژیک می‌باشد، می‌توانید با مشاوران ما در شرکت یسناپارس تماس حاصل فرمایید.