در یک سازمان برای سنجش عملکرد، مدلهای ارزیابی ارائه شده است که از این مدلها میتوان در جهت تعیین نتایج مطلوب سازمان بهره برد. مدیران ارشد در یک سازمان، شرکت، موسسه یا نهاد میتوانند به کمک مدلهای ارزیابی رفتار کارکنان را مورد بررسی قرار داده تا بتوانند بازخوردهای لازم درباره نقاط قوت و ضعف رفتار کارکنان را به آنها ارائه نمایند. این مدلها همان سنجش نسبی عملکرد انسانی در رابطه با چگونگی انجام کار مشخص در یک دوره زمانی معین، در مقایسه با استاندارد انجام کار میباشد. اگر مدیر یا سرپرستی بتواند در تعیین و شناخت این مدلها درست عمل کند در تعیین عملکرد شرکتها نقش بسزایی خواهد داشت. بنابراین در این مقاله به بررسی مدلهای ارزیابی عملکرد سازمان و کارکنان پرداخته شده است.
مطالعه بیشتر: ضرورت استقرار نظام ارزیابی عملکرد کارکنان
ارزیابی عملکرد به عنوان یک روش رسمی و سازنده برای اندازه گیری کار و نتایج یک کارمند بر اساس مسئولیتهای شغلی آنها تعریف میشود.
همه سازمانهایی که هنر «برنده شدن از درون» را با تمرکز بر کارکنان خود آموختهاند، برای اندازهگیری و ارزیابی عملکرد کارکنان به طور منظم بر فرآیند ارزیابی عملکرد سیستماتیک تکیه میکنند. در حالت ایدهآل، کارمندان سالانه در سالگرد کاری خود رتبهبندی میشوند که بر اساس آن یا ارتقا مییابند یا افزایش حقوق به آنها تقسیم میشود. ارزیابی عملکرد همچنین نقش مستقیمی در ارائه بازخورد دورهای به کارکنان دارد، به طوری که آنها از نظر معیارهای عملکرد خود آگاهی بیشتری دارند.
سیستمهای سنتی ارزیابی عملکرد نواقص و کمبودهایی دارند که این عامل موجب انقلابی در مدیریت عملکرد منجر شد. به عنوان مثال سیستمهای ارزیابی ایجاد شد که اهداف و محیط فعلی را مورد توجه قرار داد و فرایندهای متعددی برای استفاده سازمانهای مختلف ایجاد گردید. در نهایت مدلهای ارزیابی بسیاری برای پشتیبانی از فرآیندها پیشنهاد شد که هدف آن ها، کمک به سازمانها برای ارزیابی درست و شایسته عملکرد بود. در ادامه برخی از مدلهای ارزیابی عملکرد (فرایندها و چارچوبها) را معرفی کرده و محدودیتها و مزیتهای هر یک را بر شمرده ایم.
یکی از مدلهای ارزیابی عملکرد مدل سینک و تاتل است. عملکرد یک سازمان در این مدل ناشی از روابط پیچیده بین چند شاخص عملکرد است که به شرح زیر میباشد:
با گذشت زمان مدل سینک و تاتل که از مدلهای ارزیابی عملکرد است در صنعت تغییرات بسیاری داشته است. محدودیتهای که در این مدل وجود دارد «انعطاف پذیری» و بیتوجهی به مشتریان است.
مطالعه بیشتر: ارزیابی عملکرد سازمانی به چه معناست؟
در سال 1989 «کیگان» یکی دیگر از مدلهای ارزیابی که ماتریس عملکرد بود را ارائه داد. از نقاط قوت این مدل میتوان به جنبههای مالی، غیر مالی، جنبههای داخلی و خارجی که به صورت یکپارچه مورد توجه قرار میدهد اشاره کرد. شفاف و آشکار نبودن روابط بین جنبههای مختلف عملکرد سازمانی از معیایب این مدل میباشد.
یکی دیگر از مدلهای ارزیابی عملکرد، مدل نتایج و تعیین کننده میباشد. این مدل، مشکل ماتریس عملکرد را رفع میکند. به طور کلی این مدل بر پایه این فرض است که در هر سازمانی دو نوع شاخص عملکرد پایه وجود دارد. این دو شاخص مربوط به نتایج و تعیین کنندههای نتایج میباشد.
یکی از مدلهایی ارزیابی عملکرد که چگونگی ایجاد یک رابطه شفاف بین شاخصهای عملکرد را در بر میگیرد مدل هرم عملکرد است. هدف این مدل ایجاد ارتباط بین استراتژی سازمان و عملیات میباشد. مهمترین نقطه قوت این مدل، تلاش برای یکپارچه سازی اهداف سازمان با شاخصهای عملکرد عملیاتی است. در مقابل، نقطه ضعف آن این است که این رویکرد هیچ مکانیسمی برای شناسایی شاخصهای کلیدی عملکرد ارائه نمیدهد و مفهوم بهبود مستمر در این مدل وجود ندارد.
یکی از مشهورترین مدلهای ارزیابی، کارت امتیازی متوازن است که برای اندازهگیری و ارائه بازخورد به سازمانها استفاده میشود، در بین شرکتهای ایالات متحده، بریتانیا، ژاپن و اروپا رایج است. هنگام جمع آوری و تفسیر اطلاعات توسط مدیران و مدیران اجرایی، جمع آوری دادهها برای ارائه نتایج کمی بسیار مهم است. پرسنل شرکت میتوانند از این اطلاعات برای تصمیم گیری بهتر برای آینده سازمان خود استفاده کنند.
ویژگیهای کارت امتیازی متوازن که یکی از مدلهای ارزیابی عملکرد است به شرح زیر میباشد:
مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات نرم افزار مدیریت عملکرد کارکنان
مدل فرآیند کسب و کار (BPM) یک رویکرد سیستماتیک است که به سازمانها در دستیابی به اهداف تجاری خود کمک میکند. اگر سازمانی به دلیل محدودیتهای هزینه یا منابع قادر به انجام فرآیندهای کسب و کار خاصی در داخل نباشد، ممکن است شرکت از برون سپاری فرآیند کسب و کار استفاده کند. بسیاری از سازمانها وظایف تجاری خاص مانند حقوق و دستمزد، منابع انسانی (HR) یا حسابداری را به یک ارائه دهنده خدمات شخص ثالث منعقد میکنند.
برای اندازهگیری موفقیت فرآیند کسبوکار، سازمانها تکمیل مراحل مختلف فرآیند را دنبال میکنند. به عنوان مثال، معیارها یا کیفیت، نقطه پایانی فرآیند را ارزیابی میکنند. هنگامی که یک سازمان تشخیص میدهد که یک فرآیند تجاری به اهداف یا نتایج مطلوب دست نمییابد، چندین استراتژی وجود دارد که میتواند برای بهبود استفاده کند. برای مثال، یک سازمان ممکن است برای شناسایی مسائل مربوط به عملکرد یا اجرای فرآیند، تمرکز خود را بر روی دید فرآیندهای تجاری متمرکز کند.
این مدل از مدلهای ارزیابی از نظر مفهومی مورد پذیرش است و روشی مفید برای تشریح تفاوت بین شاخصهای ورودی، فرایند، خروجی و نتایج است اما در این مدل سلسله مراتب به کلی نادیده گرفته شده است.
مطالعه بیشتر: مدیریت فرآیند کسب و کار به چه معناست ؟
مدل تحلیل ذی نفعانی یکی از مدلهای ارزیابی عملکرد است. این مدل توسط دکتر «لی» ارائه گردیده است. در این مدل ذی نفعان به دو گروه دسته بندی میشوند: ذی نفعان کلیدی و غیر کلیدی.
ذی نفعان کلیدی بر سازمان کنترل مستقیم داشته و خواستههای آنها در اهداف سازمان متبلور میشود (مانند سهامداران). ذی نفعان غیر کلیدی از مکانیسمهای خارجی از جمله بازار و فرهنگ برای حفظ منافع خود استفاده میکنند و در هدفگذاری اثرگذار نیستند (مانند مشتریان).
اهداف سازمان نشان دهنده انتظارات و تمایلات ذی نفعان کلیدی است. ذی نفعان کلیدی قدرت را از طریق ساختار حاکمیت سازمان برای هدفگذاری اعمال کرده و ذی نفعان غیر کلیدی در هدفگذاری قدرتمند نیستند. اما در عوض ذی نفعان غیر کلیدی از طریق مکانیسمهای خارجی بر روی استراتژیهای سازمان اثرگذار هستند. از این طریق نحوه رسیدن به اهداف با توجه به محیط خارجی را مشخص میکنند.
یکی دیگر از مدلهای ارزیابی شناخته شده که بصورت گستردهای مورد استفاده قرار میگیرد مدل تعالی سازمان (EFQM) است. این مدل از دو دسته تشکیل شده است: «توانمندسازها» و «نتایج». توانمندسازها شامل: رهبری، کارکنان، سیاستها و استراتژی ها، منابع و ذی نفعان و فرایندها میباشد. نتایج شامل: نتایج حاصل از افراد، نتایج حاصل از مشتریان، نتایج حاصل از جامعه و نتایج کلیدی عملکرد است. توانمندسازها مانند اهرمهایی هستند که مدیران میتوانند از آن برای رسیدن سریعتر به نتایج آتی استفاده کنند.
از معایب این مدل میتوان به مشکل عملیاتی کردن آن اشاره کرد. چرا که عبارتها و مفاهیم به استفاده شده در این مدل به قدری کلی است که میتوانند به گونههای مختلفی تعبیر شوند و هر سازمانی قادر خواهد بود با این سرعنوان ها، شاخصهای ارزیابی متفاوتی را ایجاد کند.
مطالعه بیشتر: تعالی سازمانی به چه معناست ؟
این مدل یکی از مدلهای ارزیابی جامع و یکپارچه برای ممیزی و ارتقای سیستمهای ارزیابی عملکرد است. این مدل شامل 6 مرحله مرتبط به هم میباشد.
این مدل در بین مدلهای ارزیابی مزیتی که دارد این است که میتواند هم به عنوان ابزاری برای طراحی سیستم ارزیابی عملکرد و هم برای ارتقای سیستم موجود به کار رود. مزیت دیگر آن این است که در این مدل از چگونگی درک شاخصهای عملکرد تعریفی منحصر به فرد شده است.
از معایب آن میتوان به مرحله دوم اشاره کرد که شبکه ارزیابی تنها از شش اولویت رقابتی تشکیل شده است. در حالی که در مدلهای ارزیابی دیگر نشان داده شد که شاخصهای عملکرد باید به مقولات مختلف دیگری نیز توجه کنند.
مانند هر شکلی از تجزیه و تحلیل داده ها، پی بردن به اینکه چه اتفاقی در عملکرد کارکنان میافتد با انتخاب چارچوبی از مدلهای ارزیابی عملکرد شروع میشود که به جمع آوری، اولویت بندی و تفسیر دادهها کمک میکند.
مدلهای ارزیابی عملکرد در مفروضات اصلی و نحوه بکارگیری آنها متفاوت است. انتخاب یکی بر تمام مراحل بعدی تأثیر میگذارد، بنابراین انتخاب دقیق آن بسیار مهم است. اکثر کسب و کارهای موفق در نهایت چندین روش را با هم ترکیب میکنند و ممکن است از آنها در مراحل مختلف شغلی کارمند استفاده کنند. مدلهای ارزیابی عملکرد زیادی وجود دارد که قدمت برخی از آنها به دهه 1960 باز میگردد. اما تعداد کمی به طور پیوسته صعود کرده اند.
در ادامه به مدلهای ارزیابی عملکرد کارکنان که از محبوبیت برتری برخوردار هستند خواهیم پرداخت.
سه عنصر اصلی در هر ارزیابی کارکنان با هم ترکیب میشوند:
در حالت ایدهآل، همه کارکنان ارزیابی منظمی از نقاط قوت و ضعف خود بر اساس آخرین پروژههایی که در آن شرکت داشتهاند دریافت میکنند.
با استفاده از مدلهای ارزیابی متعدد، میتوانید طیف کاملی از اطلاعات را برای اطلاعرسانی تصمیمات حیاتی منابع انسانی مانند تبلیغات و برنامه های توسعه استعداد به دست آورید. نکته کلیدی این است که بدانید هر روش دقیقاً چه نقشی دارد و نقاط کور آن ممکن است کجا باشد.
مطالعه بیشتر: آشنایی با امکانات نرم افزار مدیریت پروژه
این مدل یک روش ساده از یک رویکرد مبتنی بر اهداف برای بهبود عملکرد شرکت است که به شما امکان میدهد حلقه بین عملکرد کارکنان و اهداف استراتژیک کلیدی را ببندید. مدیریت نتایج هر کارمند را با معیاری اندازه گیری میکند که نشان دهنده میزان موفقیت مورد انتظار است.
بازخورد 360 درجه از مدلهای ارزیابی عملکرد است که در سازمانهای بزرگ و در سطح جهانی مانند گوگل و مایکروسافت رایج میباشد.
این مدل ارزیابی زمانی ارزشمند است که اعضای تیم را برای قبول مسئولیتها در سطح بالاتر آماده کند. نظرسنجی ابزار اصلی آن است. نظرسنجی 360 تصویری کلی از عملکرد گذشته از طریق مقیاسهای رتبه بندی و بازخورد باز ارائه میدهد.
مطالعه بیشتر: راه کارهای هوش تجاری در سازمان ها
این روش هم عملکرد (یا خروجی) و هم رفتار مرتبط با عملکرد کارمند را میسنجد. در این مدل از مدلهای ارزیابی عملکرد در دنیای خدمات مشتری محبوب است و به مدیران اجازه میدهد تا بازخورد جهانی بیشتری در مورد نحوه رسیدگی کارمند به مسائل ایجاد کنند.
مطالعه بیشتر: راهکارهای داده کاوی در سازمان ها
برای مطالعه بیشتر: داشبورد مدیریتی چیست؟
مقیاس رتبه بندی رفتاری (BARS) یک روش ارزیابی عملکرد در مقیاس درجه بندی عمودی/افقی است. نمرات مقیاس از یک تا پنج متغیر است. این نمرات را به نمونههای خاصی از عملکرد ضعیف، متوسط و خوب ارتباط میدهند.
در این مدل از مدلهای ارزیابی عملکرد کارکنان، روانشناسان واجد شرایط کارکنان را با مصاحبههای عمیق و آزمونها مورد آزمایش قرار میدهند. با استفاده از این بررسی ها، آنها ویژگیهایی را ارزیابی میکنند که میتواند بر عملکرد کارمند در محل کار تأثیر بگذارد.
مطالعه بیشتر: مراحل کنترل پروژه
در این مقاله به بررسی مدلهای ارزیابی عملکرد سازمانی و کارکنان پرداختیم. این روشهای ارزیابی عملکرد بالا کامل و جامع نیستند و ما به توضیح بخشی از آنها اکتفا کردیم. اما این مدلها قابل اعتماد هستند و به شما کمک میکنند کارکنان خود را به گونهای ارزیابی کنید که روحیه آنها را تقویت کند و ابزارهایی را که برای پیشبرد نیاز دارند در اختیار آنها قرار دهد.
برای مطالعه بیشتر: آموزش نحوه تدوین برنامه استراتژیک
اگر میخواهید از آخرین مقالات و اخبار شرکت یسناپارس باخبر شوید، ایمیل خود را در کادر زیر وارد نمائید و عضویت در خبرنامه را کلیک نمائید.